Co to jest skrzynia biegów?

Skrzynia biegów jest jedną z najważniejszych części samochodu, bowiem pomaga przenieść moc z silnika na koła. Jej zadaniem jest kontrolowanie prędkości obrotowej silnika samochodu tak, aby odpowiadała ona prędkości obrotowej kół. Bez niej nasze samochody albo przyspieszałyby niewiarygodnie wolno, albo rozwijałyby o wiele za niską prędkość maksymalną. Skrzynia biegów to zamknięty zespół składający się z kilku kół zębatych o różnych rozmiarach, które biorą udział w optymalizowaniu prędkości pojazdu dostosowując parametry silnika do zmieniających się potrzeb. To daje możliwość uzyskiwania optymalnej prędkości obrotowej silnika w zależności od występującego w danym momencie obciążenia i prędkości jazdy. Przekładnie umieszczone są wewnątrz metalowej obudowy, w której znajduje się również olej i inne płyny. Płyny te pomagają smarować cały mechanizm i utrzymywać go w ruchu jak należy.
Na rynku dostępne są dwa główne rodzaje skrzyń biegów: manualne i automatyczne. Manualne skrzynie biegów są zwykle podłączone do trzech pedałów (sprzęgła, hamulca i gazu), podczas gdy automatyczne skrzynie biegów potrzebują tylko dwóch pedałów. Choć przekładnie automatyczne są zdecydowanie droższe od przekładni ręcznych, to coraz częściej spotykane są one w nowych samochodach, ponieważ są łatwe w obsłudze i zwiększają komfort jazdy.
Tak więc skrzynia biegów jest, obok silnika, najważniejszym mechanizmem samochodu służącym do efektywnego wykorzystania mocy wytwarzanej przez silnik do napędzania pojazdu. Zadaniem skrzyni biegów jest dostarczanie na koła napędzane odpowiedniego momentu napędowego, więc gdy skrzynia biegów nie działa tak dobrze, jak powinna, samochód nie jest w pełni sprawny.

Zobacz także:  Skrzynia biegów pojazdu: jaka jest różnica między manualną a automatyczną przekładnią?

Jak znaleźć odpowiednią skrzynię biegów do własnego samochodu?

Szukając oryginalnej, używanej skrzyni biegów do samochodu na stronie głównej Autoparts24, najlepiej najpierw użyć numeru VIN pojazdu , aby zawęzić poszukiwania. Ponadto zawsze należy wpisać konkretny typ czy też kod skrzyni biegów, aby upewnić się, że otrzymamy właściwe wyniki. Na tym etapie, jeżeli nie jesteśmy w posiadaniu powyższych numerów, mamy możliwość skontaktowania się z autoryzowanym salonem samochodów i uzyskania tam informacji o typie skrzyni biegów, podając numer numer nadwozia (VIN) swojego pojazdu.

Warto tutaj nadmienić, że mimo to skrzynie biegów mogą się nieznacznie różnić, ponieważ na przykład grubość wału napędowego i liczba belek na wałach może być inna, a w samochodach z napędem na tylne koła kołnierze wału kardana mogą ulec zmianie podczas eksploatacji samochodu. Najlepiej jest zbadać to w lokalnym warsztacie mechanicznym lub zapytać w autoryzowanym salonie samochodowym.

Typowe usterki skrzyni biegów

W manualnych skrzyniach biegów najczęstszą usterką są zużyte pierścienie synchronizatora. Są to małe pierścienie zębate, zwykle wykonane z mosiądzu, które zapewniają, że koło zębate i wałek skrzyni biegów obracają się z tą samą prędkością podczas zmiany biegów. Kolejną klasyczną usterką w manualnych skrzyniach biegów mogą być zużyte łożyska. Jeśli mechanizm różnicowy, który jest wbudowany w skrzynię biegów, jest źle ustawiony, hałas będzie zmieniał się wraz z prędkością pojazdu. Jeśli jest to wał wejściowy, hałas będzie się zmieniał w zależności od prędkości obrotowej silnika. Jeżeli natomiast hałas zmienia się w zależności od biegu, jedno z łożysk wału transmisyjnego jest prawdopodobnie zużyte. Nieco rzadziej, ale równie często, winne mogą też być połamane zęby kół zębatych.
W przypadku tradycyjnej, automatycznej skrzyni biegów z przemiennikiem momentu obrotowego usterki mogą dotyczyć sprzęgła, hamulców bądź sterownika oraz czujników mechatronicznej skrzyni biegów lub nierzadko mogą być też związane z wyciekiem oleju. To samo dotyczy dwusprzęgłowych skrzyń biegów.

Polecamy też: Błędy podczas naprawy pojazdu: Oto 7 najczęstszych pomyłek

Czy nowa skrzynia biegów jest konieczna?

Jeśli manualna skrzynia biegów zgrzyta lub wyskakuje z biegu, najprawdopodobniej konieczna jest jej wymiana lub naprawa samego mechanizmu. Podczas gdy inwestycja w zupełnie nową skrzynię biegów jest zazwyczaj kosztowna, często najbardziej opłacalnym jest zakup używanej przekładni. Warto tu zainwestować w element o jak najlepszej jakości, gdyż wtedy nie narażamy się na ryzyko ponownych napraw i związanych z nimi kolejnych wydatków.

Czy mogę zmienić skrzynię biegów z pięciobiegowej na sześciobiegową?

Przed dokonaniem podobnych zmian, zawsze najlepiej uzyskać wiarygodne informacje na ten temat, a następnie rozpatrzyć wszystkie ewentualne opcje. Na przykład niektóre skrzynie biegów typu plug-and-play, są dostarczane gotowe do użycia, dzięki czemu stosunkowo łatwo zmienić przekładnię 5-biegową na 6-biegową. Często jednak konieczna będzie również zmiana wałów napędowych i zawieszenia, dlatego przed zakupem innej skrzyni biegów niż ta, która była oryginalnie zamontowana w pojeździe, należy dla pewności zasięgnąć porady doświadczonego mechanika.

Jeśli okaże się, że taka zmiana jest możliwa i gdy zlecimy jej wykonanie, należy również pamiętać o jednoczesnej wymianie dźwigni zmiany biegów.

Czy można wymienić automatyczną skrzynię biegów na manualną?

Prosta odpowiedź brzmi „tak”. Nieco dłuższe wyjaśnienie jest — to dość kłopotliwe, i trzeba będzie zakupić oraz wymienić wiele części. Decydując się na takie przedsięwzięcie musimy liczyć się z potrzebą nabycia pedału sprzęgła, głównego cylindra, pomocniczego cylindra sprzęgła, wałów napędowych, zawieszenia kół, koła zamachowego i czujnika pedału sprzęgła współpracującego z tempomatem. Prawdopodobnie będziemy potrzebować też nowej poduszki skrzyni biegów. Jak widać wymiana jest w sumie możliwa i zapewne wiele osób ją przeprowadziło, ale wymaga ona więcej pracy i większych wydatków.

Czy potrzebuję nowego sprzęgła i koła zamachowego?

Na ogół dobrym pomysłem jest wymiana sprzęgła podczas wymiany skrzyni biegów. Jako minimum trzeba sprawdzić zużycie tarcz sprzęgła i koła zamachowego przed zamontowaniem zamiennej skrzyni biegów – jest to znacznie łatwiejsze, gdy mamy odsłonięty cały mechanizm.

Na które części muszę zwrócić szczególną uwagę?

Gdy zamawiamy używaną skrzynię biegów trzeba mieć na uwadze co wchodzi w skład oferowanego nam zestawu, bowiem bywa i tak, że nie wszystkie elementy są dołączane. Często oferty nie zawierają czujnika prędkości, ale na szczęście  łatwiej jest dalej używać starego. Warto też sprawdzić jak wyglądają poduszki skrzyni biegów. Jeśli są miękkie lub popękane, zalecamy ich wymianę. Jest to również prosta operacja, jeśli przekładnia jest nadal odsłonięta. Także niektóre uszczelnienia można również z powodzeniem wymienić jeszcze przed montażem przekładni.                                                                                                                                                    Należy pamiętać, że przekładnia jest dostarczana bez oleju. Ważne jest, aby do nowej skrzyni biegów wlać właściwy olej przekładniowy i w odpowiedniej ilości. W przeciwnym razie nie ma gwarancji na sprawne działanie przekładni.

A co z łożyskiem wyciskowym sprzęgła?

Uszkodzone łożysko wyciskowe powoduje powstawanie nieznośnego hałasu w skrzyni biegów, gdy samochód pracuje na biegu jałowym. Łożysko to, inaczej zwane zwaniaczem lub łożyskiem oporowym, jest ważnym elementem układu sprzęgła i dlatego znacznie łatwiej jest go zastąpić od razu nowym elementem zamiennym jeszcze w momencie wymiany przekładni. Nie ma nic bardziej irytującego niż spędzenie czterech godzin pracy zastępując bardzo tanią jednostkę, gdy ta przestanie działać po tym jak skrzynia została już zamontowana.

Czy potrzebuję nowych elementów zawieszenia?

Prawdopodobnie nie trzeba wymieniać elementów zawieszenia, chyba że  wykazują znaczne oznaki zużycia. Klasyczny dźwięk pukania i pogorszenie precyzji kierowania mogą wskazywać na wyeksploatowanie części. Wtedy należy sprawdzić stan tuleji pod wahaczami. Jeśli są one pęknięte, należy je niezwłocznie wymienić i przy okazji również dokonać przeglądu innych elementów, które również często ulegają awariom takich jak sworzeń czy też końcówka krążka kierowniczego łącząca zwrotnicę z przekładnią kierowniczą.

Co to znaczy, że skrzynia biegów została odnowiona bądź zregenerowana?

Bez trudu można znaleźć używane skrzynie biegów, które nazywane są odnowionymi lub zregenerowanymi. Z precyzyjnym określeniem tego, co to dokładnie oznacza w praktyce, bywa różnie. Dla niektórych odnowienie bądź remont oznacza zaledwie wymianę wyeksploatowanych elementów na nowe.  Podczas gdy wiele osób potrafi wymienić łożyska czy też inne zużyte elementy, już cały proces regeneracji przekładni stanowi większe wyzwanie. Regeneracja polega na naprawie podzespołów całego układu jeszcze przed pojawieniem się usterek, aby w ten sposób przywrócić stan fabryczny przekładni. W tym celu dokonuje się dokładnej analizy stanu zużycia każdego elementu i wyznacza części, które trzeba będzie wymienić, zakonserwować lub zregenerować  – w przeciwnym razie przekładnia nie będzie działała sprawnie. Aby taki remont skrzyni biegów był cokolwiek wart, musi być wykonany przez specjalistę, który ma dostęp do odpowiednich narzędzi i materiałów, oraz który poradzi sobie z takimi pracami a także, który po zakończeniu całego procesu będzie w stanie zbadać jakość funkcjonowania zregenerowanej przekładni w warunkach warsztatowych.

Trochę o mechaniźmie różnicowym o ograniczonym poślizgu

Niektóre skrzynie biegów mają wbudowany mechanizm różnicowy o ograniczonym poślizgu, a zwłaszcza te w samochodach wyścigowych z napędem na przednie koła. W przypadku napędów na tylną oś blokady mogą być wbudowane w koło tylne. Takie blokady są stosowane coraz rzadziej, ponieważ więcej producentów oszczędza koszty i wykorzystuje elektronikę do sterowania hamulcami, aby te symulowały blokady. Jeśli jednak wymieniana skrzynia biegów ma wbudowany mechanizm różnicowy o ograniczonym poślizgu, warto upewnić się, że kupowana skrzynia również go posiada, gdyż jest to istotny szczegół w przypadku samochodów, w których duża moc kierowana jest na przednie koła. Często taka skrzynia biegów będzie miała oznaczenie LSD (z ang.: Limited Slip Differential), jeśli ma szpery (z niem.: Sperrdifferenzial). Jednym z rodzajów LSD  jest Torsen – automatycznie blokujący się mechanizm różnicowy, którego działanie odbywa się w sposób czysto mechaniczny, bez udziału elektroniki. Jego obecność jest łatwo sprawdzić wrzucając bieg jałowy i unosząc tył samochodu do góry a następnie obracając jednym kołem. Jeśli drugie obraca się w tą samą stronę mamy wtedy do czynienia z mechanizmem różnicowym o ograniczonym poślizgu, a jeżeli drugie koło obraca się w stronę przeciwną to brak jest LSD.